Landgoed

Historie nieuw Landgoed De Waardhoff (8,53 ha)

Kaart uit 1866. Klik voor groter formaat

Kaart uit 1866. Klik voor groter formaat

Het zuidelijkst gelegen Landgoed van Nederland ligt bij het dorp Mesch in de gemeente Eijsden-Margraten. De situering op de Steenberg, het hoogste punt van de omgeving (op 115+ m NAP), levert vergezichten op over het Maasdal (westen) en het Belgische Voerdal (zuiden). Dit Zuid-Limburgse gebied sluit landschappelijk aan bij de Belgische Voerstreek. Het Landgoed ligt op de noordelijke dalflank van het riviertje de Voer, ten noorden van het dorp Mesch.

Op de Steenberg tussen de Heiweg en de Steenbergsweg (westzijde Landgoed) is een nieuw particulier natuurgebied ontwikkeld. Het Landgoed kreeg de naam ‘De Waardhoff’; vernoemd naar een perceel met huisje, dat midden in dit nieuwe gebied heeft gestaan. ‘De Waardhof’ (naam met 1 f) was ook de naam van een voormalig café aan de Heiweg 6 in Mesch. Andere oude benamingen in dit gebied zijn: ‘Aan de Dellen΅ ….

Dit nieuwe natuurgebied was voorheen een landbouwgebied van verschillende eigenaren met percelen hoogstamboomgaarden,  akkers, weilanden, beboste delen rond de waterbuffer van het Waterschap en drie percelen van Staatsbosbeheer waarvan een perceel bos. In 2007, 2012, 2014, 2017, 2018 en 2022 zijn deze percelen aangekocht door ons (particulier en IVN-lid) en is de functie ervan omgevormd van agrarisch naar natuur met als doel een aaneensluitend natuurgebied te realiseren in dit Zuid-Limburgse landschap.

Nu wordt in het gebied de ontwikkeling van ‘droog schraal grasland’ en ‘kruiden- en faunarijk grasland’ met behoud en herstel van kleine landschapselementen nagestreefd. Samen met onze percelen aan de oostzijde van de Steenbergsweg: woning (1988), hoogstamboomgaard (1995) en bloemenweide (1999) heeft het Landgoed een oppervlakte van 8,53 ha.

De Provincie Limburg had het gebied (westelijk deel) tot 2013 nog aangemerkt als ‘nieuwe natuur particulier natuurbeheer’ als onderdeel van de EHS (Ecologische Hoofd Structuur). De in ons eigendom zijnde percelen heten in het POL 2014 nu ‘Goudgroene natuurzone’. De aangrenzende percelen in dit gebied heten nu ‘Zilvergroene natuurzone’. Het huidige beleid is het behoud en herstel van biodiversiteit en het verbinden van natuurgebieden.

Door omvorming naar meer ecologisch beheer willen wij als particuliere eigenaar het waardevolle cultuurlandschap van de Steenberg beschermen. De doelstelling is de vergroting van het leefgebied voor diverse plant- en diersoorten en het maken van kleinschalige biotopen voor verschillende dieren. Bij de centraal geplaatste educatiepanelen is op de ‘seizoenenklok’ te lezen wat er te zien en te beleven is gedurende het jaar in de verschillende seizoenen. Hierop kunnen ook de eigen waarnemingen vermeld worden.

Landgoed ‘De Waardhoff’ bestaat uit verschillende biotopen zoals een grub, bos, hellingbos, heggen, graften, een bloemrijke akker, bloemenweide, weilanden, mergelgroeven, poelen en een hoogstamboomgaard rond de woning met insectenhotels, dierenhotel, educatiepanelen, maasstenen. De aanwezigheid van dassen is duidelijk zichtbaar door meerdere dassenburchten, vele wissels (looppaadjes) en latrines (poepgaten).

Opengesteld particulier eigendom

Klik voor groter formaat

Klik voor groter formaat

Dit particulier natuurterrein is in 2012 opengesteld voor publiek en ook toegankelijk gemaakt voor wandelaars en op 1 november 2014 officieel geopend. Het Landgoed is een oase van rust en vanaf de Steenberg heeft u mooie vergezichten op het dorp Mesch, het Voer- en Maasdal. In dit afwisselende terrassen-landschap kunt u korte (rond)wandelingen maken. Bezoekers met honden zijn ook welkom als de hond is én blijft aangelijnd. Waarom dat moet? Dit staat vermeld op het infopaneel bij alle toegangen. Ook vragen wij de hondenliefhebbers om de uitwerpselen van de hond op te ruimen en mee te nemen.

De bezoekers kunnen hier genieten van mooie natuurmomenten en bijzondere waarnemingen. Ook zijn er al diverse evenementen georganiseerd door het IVN, IKL en het Limburgs Landschap, waardoor steeds meer mensen zijn betrokken bij de beleving en ontwikkeling van dit bijzonder stukje natuur in Mesch.

Natuurlijke waarden 

Dit Landgoed, met ecologische verbindingen naar het Savelsbos in het noorden en via het Voerdal naar de Maas in het zuiden, bevat belangrijke natuurwaarden en is een onderdeel van de groene verbindingen in Limburg o.a. van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De variatie aan biotopen is groot. De fauna maakt volop gebruik van deze variatie in biotopen. We kunnen het allemaal waarnemen als we daar rondlopen of rustig zitten te genieten.

In dit nieuwe natuurgebied zijn diverse nieuwe fruitbomen en vruchtbomen zoals notenboom, hazelnoot, tamme kastanje, eiken en ook linde en fladderiep (steeliep) aangeplant door de (jeugd)leden van IVN-Eijsden en door vrijwilligers tijdens de boomfeestdagen in 2013 en 2014 en sinds 2015 bij de NLDoet dagen (maart) en bij de Natuurwerkdagen (eerste zaterdag van november). Bijna wekelijks op dinsdagmorgen komt een vaste groep Waardhoff-vrijwilligers meehelpen bij beheerwerkzaamheden, maar ook bij het ontwikkelen/realiseren van nieuwe natuur en landschapselementen. In 2021 zijn alle oude afrasteringen (prikkeldraad, schapengaas) van de perceelsgrenzen verwijderd om het wild een vrije doorgang te geven naar rustplekken in dit natuurgebied.

In de periode van 2014 t/m 2021 zijn struiken aangeplant om een bredere overgang (struweel) en een golvende boszoom te creëren voor o.a. vogels, vlinderroutes en insecten, maar ook om perceelsgrenzen te verfraaien met een haag van typisch, bloeiende Limburgse struiken als meidoorn, sleedoorn, rode/gele kornoelje, sporkehout, wegedoorn. Ook zijn er in het voorjaar van 2013 25 vogelnestkasten opgehangen door de vogelwerkgroep van IVN-Eijsden en in 2020 nog eens 30 vogelnestkasten. Een wintertelling in 2012 leverde 33 soorten vogels op waaronder kramsvogel en koperwiek. De ijsvogel is al eens gezien bij de grote poel. Ook de Rode wouw komt sinds 2020 steeds vaker op bezoek. Een broedvogeltelling in 2013 kwam uit op 34 broedvogels. Bij de inventarisaties van de aanwezige vlindersoorten zijn waargenomen in 2017: 16 soorten, in 2018: 22 soorten (in totaal 27 soorten) en in 2022 35 soorten en ook vele soorten nachtvlinders waaronder zeldzame. Door het IKL zijn in 2014 drie broedstoven geplaatst voor het vliegend hert, de grootste kever van Nederland, maar die zijn nog niet waargenomen.

In de herfst van 2021 zijn in totaal 12.500 verwilderingsbollen geplant van onder andere narcissen en sneeuwroem. In de bloemenweide ten zuiden van de grote poel staan in de periode eind februari tot mei duizenden narcissen in bloei. Een fantastisch gezicht!

Bij het beheer en onderhoud is al veel advies en hulp aanwezig van actieve natuurliefhebbers, het IVN, IKL, deelnemers van ANWB-acties (snoeien, fruitpluk), studenten van het UWC Maastricht, Lions Club, Rabobank Limburg en zelfs kinderen van de basisschool Mesch helpen regelmatig een handje mee.

De wandelingen “Mescher Ommetje” lopen voor een deel door de Waardhoff. In het wandelboekje Mescher Ommetje van IVN-Eijsden staat een natuur- en cultuurhistorische uitleg van het landschap beschreven met 2 korte wandelingen. Zie in menu: wandelingen en nieuws. De presentatie van het nieuwe boekje was vrijdag 20 maart 2015 in De Laathof in Mesch. Lees meer.

Cultuurlandschap

De basis van het huidige landschap in en rond Mesch is geografisch tot stand gekomen in de periode van 2,5 miljoen – 10.000 jaar geleden, waarbij het oostelijk deel van Zuid-Limburg langzaam omhoog werd geduwd. De rivier de Maas heeft echter de grootste invloed gehad op de vorming van het terrassenlandschap. Deze terrassen zijn daarna doorsneden door de kleinere rivieren zoals de Voer waardoor de Limburgse dalen zijn ontstaan door erosie. De eerste (niet-permanente) bewoners waren de rendierjagers (Neandertalers), waarna de eerste vaste bewoners de Bandkeramiekers als boeren de grond bewerkten. In de Romeinse tijd is hier een cultuurlandschap ontstaan dat door verval daarna weer natuur werd. Vanaf de 5e eeuw tot 1300 is geleidelijk het huidige landschap ontstaan. Deze historische ontwikkeling van het kleinschalige cultuurlandschap is in Eijsden nog zichtbaar en rond Mesch nog opvallend aanwezig.

Weide met prehistorische vondsten en Romeinse grafveld in boomgaard 

Op een perceel aan de noordzijde langs de Kiezelkuilweg wordt ook de ontwikkeling van een kruidenrijke akker op kalkrijke bodem nagestreefd. In deze bloemrijke akker links langs de Kiezelkuilweg kan men meer dan 40 soorten bloeiende planten zoals paars knoopkruid, blaassilene en roze kaasjeskruid aantreffen.

Bij opgravingen in deze omgeving zijn in 1986 vele artefacten en werktuigen van (prehistorische) jagers gevonden en deze worden nu in musea tentoongesteld in Leiden en Maastricht. De vele vondsten duiden op een plaats waar vuursteen werd bewerkt. Men schat de ouderdom op 12.000 jaar (laatste fase van de oude Steentijd). De plek werd tevens als ‘uitkijkpost’ gebruikt, gezien de hoge ligging. Zo konden de jagers twee belangrijke bezigheden op één plaats combineren n.l. vuursteen bewerken en het observeren van jachtwild, zoals rendieren, in het Voerdal en Maasdal.

In dezelfde akker zijn glas- en potscherven uit een Romeins grafveld gevonden. Deze Romeinse voorwerpen worden nu tentoongesteld in Maastricht (Bonnefantenmuseum) en in Leiden (museum voor oudheden). In de boomgaard iets zuidelijker is in een kuil met nissen nog meer glaswerk van de Romeinen gevonden, zelfs complete glazen voorwerpen. Op de hoek Steenbergsweg en Kiezelkuilweg is in de boomgaard een nog niet geopende Romeinse grafheuvel aanwezig met een cirkel van ca. 12 meter diameter. Volgens de rijksarcheoloog kan het ook nog een oudere Keltische grafheuvel zijn, gezien de ronde vorm. De Romeinen gebruikten vaker vierkante vormen.

Het landhuis is in 1978, destijds nog een boerderijtje, gebruikt als locatie in de bekende TV-serie ‘Het dagboek van een herdershond’. Het oude stenen buitentoilet is in 2005 gehandhaafd bij de bouw van de houten garage.

Vanaf 2 februari 2016 heeft het Landgoed De Waardhoff een NSW-rangschikking (Natuurschoonwet), waardoor continuïteit aanwezig is voor de natuurwaarden in dit Landgoed. GPS coördinaten: 50.769850, 5.736168